Bu makale, kripto paraların yasal statüsüyle ilgili temel tartışmaları kapsamlı bir şekilde ele almış ve hem Türk hukuku hem de uluslararası uygulamalara ışık tutmuştur. Kripto paraların hukuki nitelendirilmesinin gelecekte daha netleşmesi beklenmektedir.
Giriş
Kripto paraların hukuki nitelendirilmesi, teknolojik gelişimlerin hızla ilerlediği günümüzde hem Türkiye’de hem de uluslararası arenada önemli bir tartışma konusu haline gelmiştir. Bu yazıda, kripto paraların “menkul kıymet” mi yoksa “para” mı olduğu tartışmasını detaylı bir şekilde ele alarak, Türk hukuku ve uluslararası uygulamalar çerçevesinde incelemeler yapılacaktır.
Kripto Paralar ve Hukuki Niteliği
Kripto paralar, geleneksel finansal sistemlerin dışında bir değer taşıyan ve blockchain teknolojisi sayesinde merkezi olmayan bir yapıya sahip olan dijital varlıklardır. Bu nedenle hukuki açıdan hangi kategoride değerlendirileceği tartışmalıdır. Türk hukuku ve uluslararası uygulamalar bu konudaki belirsizlikleri ortadan kaldırmaya yönelik çalışmalar yaparken, hala birçok soru cevapsız kalmaktadır.
Para Kavramı ve Kripto Paralar
Para kavramı, hukuki ve ekonomik olarak belirli özelliklere sahip olmalıdır. Türk Lirası gibi geleneksel para birimleri aşağıdaki kriterleri taşır:
- Devlet Tarafından İhraç Edilmesi: Yasal ödeme aracı olarak kabul edilir. Türkiye’de bu yetki, Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası’na aittir.
- Takas Aracı Olma: Mal ve hizmet alışverişinde kullanılan bir değişim aracıdır.
- Değer Saklama Fonksiyonu: Ekonomik değeri zaman içinde koruma potansiyeline sahiptir.
Kripto paralar, bu özelliklerin bir kısmını taşımakla birlikte bazı yönlerden geleneksel para birimlerinden ayrılır:
- Merkezi bir otorite tarafından ihraç edilmez.
- Değeri piyasa arz ve talebine göre belirlenir.
- Yasal ödeme aracı olarak devletler tarafından tanınmamış durumdadır (istisnai örnekler dışında, örneğin El Salvador’un Bitcoin’i yasal para olarak kabul etmesi).
Türkiye’deki Hukuki Durum
Türkiye’de kripto paraların yasal statüsü, 6493 sayılı Ödeme ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemleri Kanunu kapsamında ele alınmıştır. Bu kanun, elektronik parayı belirli bir otorite tarafından çıkarılan dijital varlıklar olarak tanımlar. Ancak kripto paralar, elektronik para tanımının dışında bırakılmıştır. Ayrıca, Merkez Bankası’nın yönetmeliklerine göre kripto paralar yasal bir ödeme aracı değildir.
Menkul Kıymet Kavramı ve Kripto Paralar
Menkul kıymet, bir yatırım aracı olarak belirli hakları temsil eden ve Sermaye Piyasası Kanunu kapsamında düzenlenen finansal varlıkları ifade eder. Kanuna göre menkul kıymetler, şu temel özelliklere sahiptir:
- Ortaklık veya Alacak Hakkı Sağlaması: Hisse senedi veya tahvil gibi finansal araçlar bu kapsamda değerlendirilir.
- Belirli Bir Meblağı Temsil Etmesi: Bir yatırım aracı olarak kullanılabilmelidir.
Kripto paralar, genellikle bu özellikleri taşımadığı için menkul kıymet olarak nitelendirilmez. Ancak ICO’lar (Initial Coin Offering) ve security token gibi türler, menkul kıymet tanımına uyabilir.
Doktrinsel Tartışmalar
Kripto Paraların Para Statüsü
Kripto paraların para olup olmadığı konusundaki tartışmalar, genellikle ekonomik işlevlerine ve yasal altyapıya odaklanır:
- Para Olmadığını Savunanlar:
- Kripto paraların değeri sabit değildir ve aşırı dalgalanma gösterir.
- Merkezi bir otorite tarafından kontrol edilmedikleri için yasal para sayılmazlar.
- Para Olduğunu Savunanlar:
- Kripto paralar, birçok ülkede mal ve hizmet alışverişinde kullanılabilir.
- Uluslararası ticaret ve ekonomik özgürlük açısından önemli bir araçtır.
Kripto Paraların Menkul Kıymet Statüsü
ABD’de kullanılan Howey Testi, bir varlığın menkul kıymet olup olmadığını anlamak için önemli bir kriterdir. Testin temel unsurları şunlardır:
- Yatırım amacıyla para yatırılması.
- Ortak bir girişim bulunması.
- Kar beklentisi.
- Karın, yatırımcı dışındaki birilerinin çabasıyla elde edilmesi.
Kripto varlıkların bazıları, özellikle ICO’lar ve security tokenlar, bu kriterleri karşılayarak menkul kıymet statüsüne girebilir.
Uluslararası Perspektif: ABD ve FED’in Görüşleri
Kripto paralar, uluslararası finansal sistemlerde artan bir etkiye sahiptir. ABD Merkez Bankası (FED), bu varlıkların yasal düzenlemeleri ve ekonomik etkileri konusunda çeşitli değerlendirmeler yapmaktadır.
Para Politikaları ve Riskler
FED, kripto paraların finansal istikrarı tehdit edebileceğine dikkat çekmektedir. Özellikle stablecoin’ler gibi varlıklar, geleneksel bankacılık sisteminde likidite ve kredi oluşturma süreçlerini etkileyebilir. Ayrıca, ani değer kayıpları ve piyasa dalgalanmaları, küresel finansal sistemde risk unsuru olarak görülmektedir.
Dijital Dolar Tartışmaları
FED, kripto paraların yükselişine yanıt olarak bir Merkez Bankası Dijital Parası (CBDC) geliştirme planları yapmaktadır. Bu girişim, dijital ödeme sistemlerini daha verimli hale getirmenin yanı sıra, ABD Doları’nın uluslararası rolünü korumayı hedeflemektedir.
Kripto Paraların Geleceği ve Hukuki Statüsü
Kripto paraların gelecekte hangi yasal statüye sahip olacağı, düzenleyici kurumların ve uluslararası iş birliğinin tutumuna bağlıdır. Türkiye gibi ülkelerde kripto paralar için daha net bir yasal çerçevenin oluşturulması, yatırımcı koruması ve finansal istikrar açısından kritik öneme sahiptir.
Yazarın kurumsal web adresindeki bu yazıya da göz atabilirsiniz
https://www.orhanonal.av.tr/turk-hukukunda-kripto-para-suclari-ve-cezalari/
