İş Kanunu ve Türkiye’de Çalışma Düzeni
İş Kanunu, Türkiye'de çalışanların hak ve yükümlülüklerini belirleyen temel yasadır ve işveren ile işçi arasındaki ilişkiyi düzenler. Bu kanun, iş hayatının merkezindedir ve iş sözleşmesi, çalışma saatleri, ücretin hesaplanma şekli, fazla mesai, yıllık izinler, işçilerin hakları, işten çıkarma gibi birçok konuyu kapsamaktadır.
İş Sözleşmesi
İş sözleşmesi, İş Kanunu kapsamında en önemli konulardan biridir ve işe başlanırken imzalanması gereklidir. İşin niteliği, çalışma saatleri, ücret ve izinler gibi detaylar iş sözleşmesinde belirtilir. Bu sözleşme, işveren ve çalışanın haklarını ve yükümlülüklerini belirler.
İş Sözleşmesinde Yer Alması Gerekenler:
- İşyeri Adresi
- İşin Tanımı
- Çalışma Süresi
- Ücret ve Diğer Kazanımlar
- İşin Süresi ve İşin Sona Erme Şekli
- Gizlilik, Sadakat ve Sorumluluk Beklentileri
Ücret ve Çalışma Saatleri
İş Kanunu, çalışanların ücret ve çalışma saatleri ile ilgili hak ve yükümlülüklerini belirler. Haftalık çalışma süresi 45 saat olarak belirlenmiştir ve fazla çalışma saatleri işveren tarafından işçilere ödenmek zorundadır. Ücretin hesaplanması ise belirli kriterlere göre yapılmaktadır.
Haftalık Çalışma Süresi
Haftalık çalışma süresi 45 saattir. Bu sürenin üstüne çıkıldığında fazla mesai olarak nitelendirilir ve işverenler tarafından işçilere ödenmek zorundadır. İşverenler, çalışanların haftalık çalışma saatlerini önceden belirlemek zorundadır ve bu sürelerin değiştirilmesi için çalışanların onayını almak gerekmektedir. Çalışanlara yılda en az bir hafta tatil vermekle yükümlüdürler.
Fazla Mesai
Fazla mesai, çalışanların düzenli çalışma saatleri dışında yapılan işlerdir. Haftalık 45 saati geçen çalışma saatleri için işverenlerin işçilere fazla mesai ücreti ödemesi gerekmektedir. İş Kanunu'na göre, normal mesai saatlerine göre fazla mesai ücreti %50 ila %100 arasında değişir. Haftada en fazla 3 saat ve aylık en fazla 45 saat fazla mesai yapılabilir.
Maaşın Hesaplanması
Maaş hesaplamaları genellikle aylık bazda yapılır ve brüt maaş üzerinden ifade edilir. Brüt maaş, sigorta primleri ve vergileri düşülmeden önceki maaştır. Net maaş ise sigorta primleri ve vergiler düştükten sonra kalan maaştır. Ücret belirlenirken çalışanın mesleği, iş yerinin konumu, çalışma saatleri ve deneyim miktarı dikkate alınır.
Yıllık İzinler
İş Kanunu, çalışanların izin haklarını düzenler. Çalışanlar her yıl en az 14 gün yıllık izin hakkına sahiptir. İzinler, çalışanların iş hayatındaki streslerini azaltmak adına oldukça önemlidir. Ayrıca, evlilik, ölüm, doğum gibi durumlar için belirli günlerde izin kullanabilirler.
Çalışanların Hakları
Çalışanların hakları arasında kıdem tazminatı, ihbar öncesi ve sonrası ücretler ve izin hakları yer almaktadır. Kıdem tazminatı, çalışanın işyerindeki kıdemi ve haklarına göre belirlenir ve işveren tarafından ödenir.
İşten Çıkarma
İş Kanunu'na göre işten çıkarma belirli usullere göre yapılır ve işverenin belirli sebepleri göstermesi gerekmektedir. İşçilerin haklarının korunması ve adil bir işten çıkarma süreci sağlanması önemlidir. İşverenler, işten çıkarma işlemini yapmadan önce işçileri uyarmak ve alternatif çözümler bulmaya çalışmak zorundadır.
İşten Ayrılma ve İşten Çıkarma
İşçilerin işten ayrılmak istemesi halinde işverene yazılı istifa dilekçesi vermesi gerekir. İşverenin işçiyi işten çıkarması ise belli usullere tabidir ve işveren, işçiyi yalnızca belirli nedenlerle işten çıkarabilir. İşçiye işten çıkarma sebebini belirten bir yazı verilmeli ve önceden tebligat yapılmalıdır. İşçinin kıdemi ne kadar uzunsa önceden haber verilme süresi de o kadar uzun olmalıdır.
İşçi Kıdem Tazminatı
Kıdem tazminatı, çalışanın işyerindeki kıdemi ve haklarına göre belirlenir ve işveren tarafından ödenir. İşçinin hizmet yıl sayısı ve son aldığı brüt ücret dikkate alınarak hesaplanır. İşçinin kıdemi 1 yıl ve üzerindeyse, her tam hizmet yılı için brüt ücretin 30 günlük tutarı kadar ödeme yapılır.